EHL-İ SÜNNET TOPLANTISI AÇIŞ KONUŞMASI

 

Prof. Dr. Ali ÖZEK

İSAV Başkanı

 

İslâmî İlimler Araştırma Vakfı(İSAV), 34 yıl önce yola çıkmış bir kervandır. Bu kervanın hedefi, ilim ve irfan muhitine varmaktır. İSAV’ın kuruluş gayesini okuyanlar anlayacaklardır ki, onun gayesi ilimdir. İlmî çalışmalar yapmak ve yaptırmak, bu yoldan araştırıcı âlimler yetiştirmektir.

İsminden de anlaşılacağı gibi İSAV, 34 senelik geçmişinde çalışmalarını daha ziyade İslâmî ilimler üzerinde yoğunlaştırmıştır. Her ne kadar İslâmî ilimler, sadece dinî konuları ihtiva etmiyorsa da, bizim muhitimiz ve ihtisas erbabı araştırmacılarımız daha çok dinî konularda uzmanlaşmış kimselerdir. Bu itibarla şimdiye kadar ele aldığımız konular sosyal ilimlerle birlikte din ve inanç ağırlıklı olmuştur. Umuyoruz ki, gelecekte İSAV, teknik konulara da eğilecektir. Biz  şimdiye kadar daha ziyade dinî, tarihî ve sosyal konularla ilgilendik. Meselâ, ilk milletlerarası tartışmalı ilmî toplantımız “Tarihte ve Günümüzde Şiîlik” konusunda olmuştur. Diğerlerinin konu başlıkları ise şöyledir:

* Sünnetin Dindeki Yeri

* XV ve XVI. Asırları Türk Asrı Yapan Değerler

* Tarihî ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Aleviler, Bektaşiler Ve Nusayriler

* İslâm Ve Demokrasi

* Osmanlı Devletinde Din Ve Vicdan Hürriyeti

* Modernleşme, İslâm Dünyası Ve Türkiye

* Küreselleşme, İslâm Dünyası Ve Türkiye

* XXI. Yüzyılda İslâm Dünyası Ve Türkiye

Görüldüğü üzere İSAV, şimdiyi kadar Müslümanlar arasında mevcut olan inançla ilgili mezhepler hakkında milletlerarası tartışmalı ilmî toplantılar tertip etmiştir. Bugün burada açılışını yapmakta olduğumuz “Tarihte ve Günümüzde Ehl-i Sünnet” konulu milletlerarası tartışmalı ilmî toplantı, İslâm Dini ile ilgili inanç mezhepleri hakkında yapılan ilmî çalışmaların sonuncusu olacaktır. Bundan sonra dileğimiz ve arzumuz,  fıkıh mezhepleriyle ilgili milletlerarası toplantılar tertip etmek olacaktır.

“Tarihte ve Günümüzde Ehl-i Sünnet” konusu, bu toplantıda yerli ve yabancı değerli ilim adamları tarafından sunulacak ilmî tebliğlerle vuzuha kavuşacaktır. Ancak, bendeniz burada şu hususlara dikkatinizi çekmek istiyorum:

1- Biz, İSAV olarak böyle bir toplantıyı tertip etmekle, daha önce yaptığımız toplantılarda olduğu gibi, konunun aydınlığa kavuşmasını, kuruluşundan bu yana üzerinden geçmiş olan uzun zaman içinde Ehl-i Sünnet düşüncesinde meydana gelen ilâveler ve unutulan kısımların bilinmesini arzu ettik. Bu hususlar değerli ilim adamlarının tebliğ ve müzakeresiyle ortaya çıkacaktır.

2- Bilindiği gibi, dinlerde önemli olan, itikat ve iman esaslarıdır.  Bu itibarla biz daha önce İslâm Dini’ne inananlar arasında akaitle ilgili farklı mezhepleri yani Şiîlik, Alevîlik, Bektaşîlik ve Nusayrîlik gibi inançları vermiştir. Şimdi de  Ehl-i Sünnet diye bilinen inanç sistemini vermeye çalışıyoruz. Bundan maksadımız, hem İslâm’a ait bulunan inanç sistemleri hem de bunlar arasındaki farkları vermek suretiyle Müslümanların birbirlerinin inançları hakkında doğru bilgiye sahip olmalarını kolaylaştırmaktır.

Ehl-i Sünnet düşüncesi gerçekte, İslâm Âlemi’nin içinde bulunduğu inanç ve amel kargaşasından kurtulması için bir çıkış yoludur. Şöyle ki: Ehl-i sünnet’te ana fikir ve temel inanç sistemi, iman-amel ilişkisidir. Ehl-i Sünnet Mezhebi bu konuda bir orta yol çözümü önermiş ve bunu geliştirmiş olmasıdır. Ehl-i Sünnet’e göre, amel yani insanın hareket ve davranışları, maddî, manevî ve derûnî olan imana dahil değildir. Bu demektir ki, kişinin imanı ayrı, ameli ayrıdır; burada esas olan imandır. Amel, iman üzerine bina edilir. Biz bugün buna “Düşünce Müslümanlığı” diyoruz.

Bir insanın Müslüman olabilmesi için önemli olan, içten ve samimî olarak İslâm’ı kabul edip benimsemesidir. Bu şekilde iman ettikten sonra kişinin elbette amel etmesi yani İslâm’ın emirlerini tutup yasaklarından kaçınması gerekir. Fakat, bunları yapmadığı takdirde kişi, Allah’a ve Peygamber’e iman etmiş olması sebebiyle Allah katında Müslüman’dır ve ona göre hesap verecektir. İman etmemiş bir kimseye gelince, Allah katında kâfir ve münkir olarak hesap verecektir.

Kanaatimce bugün bizler, İslâm Âlemi’nin gelişmesi için “Düşünce Müslümanlığı”nı teşvik etmek zorundayız.

Bugün İslâm Âlemi’nde zaten Müslümanların pek çoğu biz istesek de istemesek de “Düşünce Müslümanı”dır. Zira onlar, İslâm’ın emir ve yasaklarını ihmal etmekte ve fakat samimî olarak Müslüman olduklarını da itiraf etmektedirler.

Ehl-i Sünnet inancında “Düşünce Müslümanlığı” dediğimiz anlayış vardır; ama, Mu‘tezile’de kabul görmez. Kanaatimce asıl olan, kişinin İslâm’a inanmasıdır. Amel hususunda zorlama yoktur. Çünkü imanın karşıtı küfür ve inkâr, amalin karşıtı ise tevbe, af veya cezadır. 

3- Bu toplantının hayırlara vesile olmasını dilerken, yurtiçinden ve yurtdışından tebliğ ve müzakereleriyle bizleri bilgilendiren ilim adamlarına vakfımız adına şükranlarımı sunuyorum. Ayrıca, açış oturumuna başkanlık yapan Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu’na, protokol konuşması yapacak olan değerli konuklarımıza ve dinleyenlere de vakfımız adına şükranlarımı takdim ediyorum.

 

KAPANIŞ KONUŞMASI

 

 

Prof. Dr. Ali ÖZEK

İslâmî İlimler Araştırma Vakfı Başkanı

İslâmî İlimler Araştırma Vakfı bu gibi toplantıları yaparken bir hedefi ve bir gayesi vardır. O da meseleyi gündeme getirmek ve halka arz etmektir. Dolayısıyla bu toplantılarda hem biz vakıf olarak, hem de burada tebliğ sunan, müzakere yapan ve dinleyen arkadaşlar kendi ölçülerinde bu toplantılardan faydalanıyorlar. Bu itibarla ben vakıf adına önce yurt dışından teşrif edip bu toplantıya katılan, tebliğ sunan, müzakere yapan misafirlerimize huzurlarınızda vakıf adına şükranlarımı arz ediyorum. Ayrıca Anadolu’nun muhtelif üniversitelerinden tebliğci ve müzakereci olarak katılmış olan ilim adamlarına da yine vakfımız adına şükranlarımı arz ediyorum. Ayrıca bu toplantıya istifade etmek için katılan siz dinleyicilere de yine vakfımız adına bizi yalnız bırakmadığınız için teşekkür ediyorum.

 

 

 

 

كلمة الافتتاح

وقف دراسات العلوم الإسلامية، قافلة قد خرجت في طريقها قبل أربع وثلاثين عاما. و هدف هذه القافلة  هو الوصول إلى محيط العلم والعرفان. والذين يقرؤون هدف إنشاء وقف دراسات العلوم الإسلامية يفهمون أن هدفه هو العلم و ممارسة الدراسات العلمية والممارسة بها وتنشئة العلماء الباحثين في هذا الطريق.

كما يفهم من اسمه أن وقف دراسات العلوم الإسلامية كثف نشاطاته السابقة خلال 34 عاما في العلوم الإسلامية غالبا. و رغم هذا أن العلوم الإسلامية لا تحتوي على القضايا الدينية فقط فإن محيطنا وباحثينا المتخصصين، قد تخصصوا في العلوم الإسلامية غالبا. وبهذا الاعتبار كانت القضايا المتناولة لدينا إلى الآن هي قضايا دينية واعتقادية في الغالب . ونتمنى مستقبلا تكثيف نشاطات الوقف في القضايا التقنينية أيضا،  و إلى الآن كان غالب اهتمامنا في القضايا الدينية والتاريخية والاجتماعية.

على سبيل المثال ، كانت ندوتنا العلمية النقاشة العالمية  الأولى تحت عنوان : " الشيعة في التاريخ و في يومنا الحاضر "  وعناوين الندوات الأخرى كالتالي :

·        مكانة السنة في الدين.

·        القيم التي جعلت  قرني  الخامس عشر و السادس عشر القرن التركي.

·         العلويون والبكتاشيون  والنصيريون في تركيا  مع أبعادها التاريخية والثقافية

·        الإسلام والديموقراطية

·        حرية الدين والوجدان في الدولة العثمانية

·        التجددية والحركات التجديدية في العالم الإسلامي وتركيا

·        العولمة والعالم الإسلامي وتركيا

·        تركيا والعالم الإسلامي في القرن الحادي و العشرين 

  و من المعلوم أن الوقف قد قام  بتنظيم ندوات علمية نقاشة عالمية عن المذاهب الإعتقادية لدى المجتمع المسلم.  وأن الندوة المسماة بـ: " أهل السنة في التاريخ وفي يومنا الحاضر" تكون أخِر دراسة من الدراسات العلمية حول المذاهب الاعتقادية في الإسلام. وسيكون القيام بتنظيم ندوات علمية نقاشية عالمية حول المذاهب الفقهية هو أملنا وبغيتنا بعد ذلك.

و في هذه الندوة يتضح  موضوع " أهل السنة في التاريخ وفي يومنا الحاضر" بأطروحات التي يتم تقديمها من قبل العلماء الكرام المحليين والعالميين. ولكن أريد أن ألفت انتباهكم إلى الأمور التالية: 

1.      نحن كوقف، أحببنا بتنظيم مثل هذه الندوة كما هو الحال في الندوات السابقة،  ان نهتم بتوضيح هذه المسألة و معرفة الأجزاء المنسية في الفكر السني و معرفة الأفكار المستجدة فيه خلال ما مضى من زمن طويل من نشأته إلى يومنا هذا. ويتبين ذلك من خلال الأطروحات والمذاكرات التي يتم تقديمها من قبل العلماء الكرام.

2.   ومن المعلوم أن المهم في الأديان هو أركان العقيدة والإيمان. وبهذا الاعتبار قد طرحنا سابقا المذاهب المختلفة التي تتواجد بين المجتمع المسلم كالشيعية و العلوية و البكباشية و النصيرة. والآن نحاول أن نتناول نظام العقيدة كما هو المعروف بأهل السنة . وهدفنا من ذلك هو تسهيل حصول المسلمين على معلومات صحيحة عن عقائد بعضهم بعضا وذلك من خلال تقديم  أنظمة العقائد المتعلقة بالإسلام من جهة و تقديم الفروق من بينها من جهة أخرى.  

في الحقيقة أن الفكر السني هو المخرج من فوضية الاعتقاد والعمل التي يعيشها العالم الإسلامي. لأن  نظام الفكر و الاعتقاد الأساسيين عند أهل السنة قد اقترح حل الوسطية في علاقة الإيمان بالعمل ومارس تطوير هذا الحل الوسطي. عند أهل السنة أنه لا يدخل العمل في الأيمان: يعني لا يدخل فعل الإنسان وسلوكه في الأيمان. ومعنى ذلك أن أيمان الإنسان شيء وعمله شيء أخر. و الأساس  هو الأيمان . ويبنى العمل على الأيمان. ونحن نطلق عليه اليوم باسم"الايمان التفكري" يعني الايمان والتقبل بالاسلام فكريا.

وأن المهم في إسلام الفرد هو الخضوع والانقياد والإخلاص بالقلب . وبعد ذلك الاعتقاد يجب على الفرد أن يقوم بأعمال صالحة: أي عليه الالتزام بأوامر الإسلام والاجتناب عن نواهيه. ولكن في حالة عدم التزام الفرد بهذه الأوامر والنواهي هو يعتبر مسلما عند الله تعالى بسبب إيمانه بالله ورسوله. وأما من لم يؤمن بالله ورسوله سيحاسب عند لله تعالى كافرا ومنكرا.

وحسب اعتقادي يجب علينا اليوم التشجيع على " الايمان التفكري" لاجل ان يتقدم العالم الإسلامي.   

و غالب المسلمين في العالم الإسلامي اليوم سواء أ رضينا أو لم نرض هم " اهل الايمان التفكري"  لأنهم يهملون أوامر الإسلام  ونواهيه ومع ذلك وهم يعترفون بأنهم المسلمون المخلصون .

في اعتقاد أهل السنة توجد فكرة " الايمان التفكري" ولكن هذه غير مقبولة عند المعتزلة . و حسب اعتقادي،  الأصل هو إيمان الفرد بالإسلام. لا إكراه في العمل لأن ضد الإيمان هو الكفر والإنكار وبينما ضد العمل هو التوبة والعفو أو العقوبة .

تمني أن تكون الندوة مؤدية إلى الخيرات، ونقدم شكرنا أيضا باسم وقفنا للأستاذ الدكتور أكمل الدين إحسان أوغلو الذي يرأس جلسة الافتتاح و ضيوفنا الكرام الذين يلقون كلمة البروتوكول والمستمعين الكرام.

 

    الأستاذ الدكتور على أوزك

رئيس الوقف